Steeds meer jongeren ervaren angst in hun dagelijks leven. Soms is dat een zenuwachtig gevoel voor een toets of een spannend gesprek. Maar voor een groeiende groep jongeren gaat het verder dan dat. Angst wordt een constante metgezel, een sluier die over hun dagen hangt en hen belemmert in leren, contact maken en genieten van gewone dingen.
Bij De Opmaatklas zien wij dagelijks wat angst met jongeren doet. Van de leerlingen die wij begeleiden, heeft ruim 83% te maken met angst in verschillende vormen. Dat varieert van angst voor sociale situaties tot toetsangst, faalangst of angst om beoordeeld te worden. Jongeren die bang zijn om een vraag te stellen, omdat ze vrezen dat ze het verkeerde antwoord geven. Jongeren die het gevoel hebben dat anderen hen vreemd vinden, of dat ze niet voldoen aan wat ‘normaal’ is.
Angst en vermijding: een verstikkende combinatie
Angst en vermijding zijn onafscheidelijk. Wanneer iets te spannend of onveilig voelt, vermijden jongeren de situatie. Eerst zijn het kleine dingen: een spreekbeurt overslaan, een gymles missen of niet meer naar een feestje gaan. Later kunnen die momenten zich uitbreiden naar schoolverzuim, sociale isolatie of zelfs een volledige terugtrekking uit het dagelijks leven.
Vermijding lijkt op korte termijn rust te geven, maar op de lange termijn vergroot het de angst alleen maar. Jongeren verliezen vertrouwen in hun eigen kunnen en raken steeds verder verwijderd van het leven waar ze bij willen horen.
Angst als oorzaak van uitval
In onze ervaring zijn angst en vermijding de grootste oorzaken van schooluitval. Jongeren met angstklachten lopen niet alleen vast in hun schoolwerk, maar ook in sociale contacten, sport, hobby’s en soms zelfs binnen het gezin. Angst verlamt, maakt vermoeid, en zorgt ervoor dat jongeren niet meer durven starten aan iets nieuws. Zelfs niet aan iets wat ze eigenlijk graag zouden willen doen.
De druk van sociale media
Een belangrijke factor die de angst bij jongeren versterkt, is de constante druk van sociale media. De telefoon is voor veel jongeren een bron van contact en verbondenheid, maar ook een bron van stress. De verwachting om altijd bereikbaar te zijn, snel te reageren en voortdurend zichtbaar te blijven, legt een onzichtbare druk op hun schouders.
Locaties die gedeeld worden, foto’s die worden vergeleken, berichten die worden genegeerd; alles draagt bij aan het gevoel dat ze “erbij moeten horen”. En wie niet mee kan of durft, voelt zich buitengesloten. Online pesten, subtiele opmerkingen in groepsapps en het tellen van likes of volgers versterken het idee dat je niet goed genoeg bent.
Voor veel jongeren is de digitale wereld een verlengstuk van hun dagelijks leven geworden. Daardoor stopt de sociale druk nooit. Zelfs thuis, op hun kamer, blijft de vergelijking doorgaan. En juist daar groeit de angst om niet te voldoen, om iets te missen of iets verkeerd te doen.
De kracht van vroeg signaleren
Het vroegtijdig herkennen van angst is essentieel om uitval te voorkomen. Een jongere die gespannen reageert, zich terugtrekt of overmatig controle zoekt, probeert vaak niet dwars te doen maar te overleven. Hoe eerder er gezien en geluisterd wordt, hoe groter de kans dat herstel mogelijk is zonder langdurige onderbreking van school of ontwikkeling.
Durf dus stil te staan bij signalen van angst. Neem de tijd om te vragen hoe het écht gaat, en wees niet bang om te praten over spanning en onzekerheid. Angst groeit in stilte, maar vermindert door begrip.
Een pleidooi voor preventie
Binnen De Opmaatklas geloven we dat vroegtijdige ondersteuning het verschil maakt. Jongeren die op tijd worden opgevangen en begeleid, hebben minder kans om volledig uit te vallen. Door hen in een veilige, voorspelbare omgeving kleine stappen te laten zetten, ontstaat er weer vertrouwen. Dat is het moment waarop herstel begint.
Een preventief aanbod (hoe klein ook) kan voorkomen dat een jongere jarenlang nodig heeft om weer op te krabbelen. Soms is het verschil tussen uitval en herstel simpelweg: gezien worden, begrepen worden, en op het juiste moment een hand toegestoken krijgen.
Angst is niet het einde van ontwikkeling. Het is een signaal. Een signaal om even stil te staan, te luisteren en samen te zoeken naar een weg vooruit. Juist dan kan een jongere weer durven leren, lachen en leven. Ook in een wereld die soms sneller draait dan goed voor hen is.
